Nowe przepisy obejmują zarówno podmioty z sektora publicznego, jak i z sektora prywatnego, jeżeli zatrudniają co najmniej 50 pracowników.

Sygnalistą jest osoba, tj. pracownik, członek organu oraz osoba działająca w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego.

Sygnalista zgłasza obserwowane w miejscu pracy nieprawidłowości, w tym nielegalne czy nieetyczne działania. Dzięki temu można im przeciwdziałać, bądź je eliminować.

Sygnalista samodzielnie określa sposób zgłaszania informacji o nieprawidłowościach w miejscu pracy. To on wybiera, czy przekazuje je w pierwszej kolejności:

• wewnętrznie – w ramach organizacji, której sytuacja dotyczy,
• zewnętrznie – do dedykowanego organu administracji publicznej,
• do opinii publicznej, tzw ujawnienie publiczne.

Nieprawidłowości, które zgłaszają sygnaliści mogą dotyczyć:

• Zamówień publicznych,
• Usług finansowych,
• Bezpieczenstwa produktów wprowadzanych na rynek publiczny,
• Bezpieczeństwa transportu,
• Ochrony środowiska,
• Bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej,
• Łańcucha żywnościowego, a w szczególności kwestii dotyczących bezpieczeństwa żywności i pasz, a także zdrowia i dobrostanu zwierząt oraz ochrony zwierząt,
• Zagrożeń dla zdrowia publicznego i ochrony konsumentów,
• Prywatności i ochrony danych osobowych,
• Nadużyć finansowych i korupcji,
• Naruszenia przepisów dotyczących podatku od osób prawnych.

Osoby te przekazują informacje o:

• Podejrzeniu przygotowania, usiłowania lub popełnienia czynu zabronionego;
• Niedopełnieniu obowiązków lub nadużyciu uprawnień przez organy podmiotu zbiorowego lub osoby, działające w imieniu lub na rzecz podmiotu zbiorowego;
• Niezachowaniu należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach w działaniach organów podmiotu zbiorowego lub innych osób;
• Nieprawidłowościach w organizacji działalności podmiotu zbiorowego, które mogłyby prowadzić do popełnienia czynu zabronionego.

Pracownicy, którzy zgłaszają informacje o nieprawidłowościach, powinni być chronieni co najmniej przed działaniami o charakterze represyjnym, dyskryminacją lub innymi rodzajami niesprawiedliwego traktowania.

Kogo chronimy? Czy tylko pracowników etatowych? Ustawa używa wprawdzie pojęcia „pracownik”, ale zasadne jest przyjęcie, że ochrona w tym zakresie będzie dotyczyła również osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę.

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, poza określeniem zasad zgłaszania nieprawidłowości oraz ochrony sygnalistów, przewiduje dodatkowo niejako obowiązek wprowadzenia zinstytucjonalizowanego systemu zgłaszania i rozpatrywania nieprawidłowości (whistleblowing).

System ten określa zasady związane z tym:

• Kto, kiedy i w jaki sposób może zgłaszać nieprawidłowości,
• Jak będą one rozpatrywane,
• Jaka ochrona przysługuje osobom, które takiego zgłoszenia dokonają.

Do kiedy powinniśmy wprowadzić odpowiednie rozwiązania? Jaka jest data graniczna?

Najszybciej, bo do 17 grudnia 2021 r., powinny to zrobić podmioty publiczne oraz podmioty prywatne zatrudniające powyżej 250 pracowników.

Dwa lata później – do 17 grudnia 2023 r. – obowiązek będzie spoczywał również na podmiotach prawnych zatrudniających 50-249 pracowników.

Limity zatrudnienia nie będą obowiązywać w przypadku branż narażonych na finansowanie terroryzmu czy pranie pieniędzy. Są to, m.in. sektor finansowy, lotnictwo cywilne, transport morski.

Jeśli chcemy spełnić wymagania dyektywy o sygnalistach to powinniśmy:

1. Wdrożyć własne procedury i wybrać kanał zgłoszeniowy.
2. Wyznaczyć bezstronną osobę lub właściwą jednostkę do podejmowania działań w związku z otrzymanym zgłoszeniem.
3. Poinformować o wdrożonych procedurach pracowników, aby każda z osób znała sposób zgłaszania nieprawidłowości.

A jak wygląda to w Twojej firmie? Chronicie właściwie sygnalistów?